Zoals we in de valse piano (1) gezien hebben: je moet dus het aantal Hz van een bepaalde toon met 1,4983 vermenigvuldigen in plaats van met 1,5 om voor een kwint hoger uit te komen. Laten we eens uitgaan van de a van 440 Hz (de standaardmuziektoon). De e die een reine kwint hoger ligt heeft dus 660 Hz, en om de piano goed te stemmen wordt dat dus 440 Hz x 1,4983 = 659,251 Hz (afgerond). Het verschil in toonhoogte is nauwelijks te horen, maar dat het twee tonen zijn met verschillende frequenties hoor je aan de zwevingen als je ze tegelijkertijd laat horen:
Zwevingen ontstaan als twee tonen frequenties hebben die dicht bij elkaar liggen. Er ontstaat een afwisseling van elkaar uitdoven en versterken.
In de valse piano (1) staat: doe het aantal Hz keer 3 en je krijgt een toon die een oktaaf plus kwint hoger ligt. Het aantal Hz vermenigvuldigen met 4 betekent: twee oktaven hoger. En vermenigvuldigen met 5? Dat zou worden: twee oktaven plus de grote terts (zie ook Pythagoras en snaren). Voor de verhouding van de grote terts moeten we dus twee oktaven terug, dat betekent delen door 4. De grote terts zou dus een verhouding van 1,25 moeten hebben. Onze 'valse' piano heeft een grote terts met een verhouding 1,26 (afgerond). Voor de cis boven de a van 440 Hz betekent dit een frequentie van 554,365 Hz in plaats van 550 Hz. (Voor de berekening: ga naar 'achtergronden'.) Dit is wel degelijk te horen, zo'n 'reine' grote terts (met verhouding 5:4) ervaren wij nu als te klein, vals dus.
De zwevingen klinken nu zo:
En een oktaaf hoger:
Maar als een pianostemmer een toon aanslaat dan hoort hij toch maar één toon en geen twee? Jawel, maar als hij een interval neemt zoals bijvoorbeeld een toon en de kwint eronder dan klinkt op de onderste toon ook de reine kwint mee als boventoon (zie Pyhagoras en snaren voor de uitleg van boventonen). Dus hoor je zowel de reine kwint als de iets te laag gestemde kwint tegelijkertijd en dus de zwevingen. De zwevingen van de kwint gaan relatief langzaam omdat de tonen heel dicht bij elkaar liggen. Pianostemmers spreken wel van 'deinende' kwinten en 'rollende' tertsen.
terug Vragen of opmerkingen?